CİLTCİLİKTE KULLANILAN EL ALETLERİ
Demir Gönye ve Demir Cetvel : Ölçüm işlerinde dayanıklı olması açısından metal ölçü aletleri tercih edilmelidir.
Çekiç : Özellikle elle kambura açma işi için gerekir.
Pergel : Değişik cilt işlerinde kullanılır.
Deri Bıçağı : Deri kenarlarını inceltmeye yarar.
İp Kıskacı : Deri ciltlerde sırtın ip kabarcıklarını düzenlemeye yarar.
İp Dağıtmak İçin Teneke : Bu alet cilt iplerinin uçlarını dağıtmak için kullanılır. Çinko parçasından yapılır.
Biz : Bu alet pek çok işin yanısıra, daire şeklinde mukavva parçaları keserken de işe yarar.
Istaka: Cilt işlerinde kullanılan kağıt katlamaya yarayan kemik yada tahtadan yapılmış yassı bir el alet.
İskarpela : 15 mm genişliğinde keskin ağızlı bir alettir. Ciltbentlerde şerit geçecek yarıkları açmak için kullanılır.
Testere : Küçük bir el testeresi ve kıl testere bulundurulacak olursa oyma kalıp motifleri ve küçük yuvarlak kutu mukavvaları kesilebilir. Forma sırtlarını işaretli yerlerden kesmeye yarar.
Tahtalar : Kapağı takılmış kitap ve mukavvaları sert ağaçtan tahtaları arasında baskıya konur. Değişik büyüklükte tahtalara ihtiyaç vardır.
Yaldız Baskısı İçin Kumpas : Bu alet masa üzerine yatırılabilecek ve elle rahatça sıkılabilecek şekilde yapılmıştır. Bununla kitapların yaldızlama işi yapılır.
Deri Taşı : Üzerinde deri traş edilecek olan bu taş tahminen 30×40 cm büyüklüğünde bir litografya taşıdır.
Deri Ütüsü : Bu alet deriyi düzeltme de kullanılır.
Cilt İğneleri : Bunlar kitap dikmek ve şiraze örmek için kullanılan yorgan iğneleridir. Genelde büyük boylu ve ince olanları tercih edilir.
Zımpara kağıdından eğeler : Bunlar üzerine zımpara kağıdı yapıştırılmış mukavva veya tahta parçalarıdır. Büyükleri bir elle kolayca kavranabilecek kadar olmalıdır. Bu aletle mukavva kenarları yuvarlatılır. Bundan başka mukavvanın üzerinde veya kesik yerlerindeki pürüzleri düzeltir.
Boya çanakları
, fırçalar, boya serpmek için teller ve sert fırçalar : Bunlar kitap kenarlarını boyamak, ayrıca renkli kağıtlar yapmak için kullanılır.
Dikiş tezgahı : El ile dikilecek kitap, defter gibi işlerin dikilmesi için kullanılan alete denir. Alt kısmı yeterli büyüklükte bir tabla ile, üstte gergi ipi veya şeritlerin gerileceği bir çerçeveden ibarettir. Tahtadan yapılmıştır.
CİLTCİLİKTE KULLANILAN MALZEMELER
KARTONLAR
Krome Kartonlar : Bir yüzleri satine edilmiş olup çoğunlukla ilaç kutuları ve diğer küçük ambalaj işlerinde kullanılır.
Krome Lüks Kartonlar : Bir yüzleri çok iyi satine edilmiş olup lüks kapak, davetiye, kartvizit, reklam işlerinde tercih edilir.
Bristol Kartonlar : Çok iyi cins kartonlar olup kapak işlerinde kullanılır.
Dosyalık Kartonlar : Bristol cinsinden olup genellikle dosya ve karteks işlerinde kullanılır.
MUKAVVALAR
Gri Mukavva : El işlerinde ve makinelerde kullanılmak üzere 2 çeşit imal edilir. Uzun elyaflıdır. Kutu, ambalaj, anakart ve benzeri işler makinelerde kullanılan, ciltlemede kapak olarak kullanılanlarda elle yapılır. Kullanılmış eski kağıtlardan imal edilirler.
Saman Mukavva : Yanlız el işleri için imal edilirler. Kısa elyaflı olup gevrek bir yapıdadır. Çabuk kırılır. Ana maddesi buharlaştırılmış samandır. Paket olarak hesaplanır. Ucuz olduğundan kalitesiz cilt işlerinde kapak olarak kullanılır.
Holzpappe (Odun hamurundan) : Bu mukavvaların öz maddesi kısa lifli odunlardır. El işleri için yapılanları paket usulü hesaplanır. Makinede kulllanılacak olanlar ise gr/m2 olarak hesaplanır. Takvim ve çeşitli pano işlerinde kullanılır.
Astarlı Mukavva : Hem el işlerinde hemde makinede kullanılacak şekilde imal edilir. Ana maddesi buharlaştırılmış odun parçalarıdır. Astarlı olduğundan lüks kutu işlerinde ve ambalaj yapımında iyi netice verir.
Preslenmiş Mukavva : Hadern denilen bir maddeden yapılır. Sert bir taşla zımparalanıp cilalanır. Çok sert olduğundan klasör, kartaj işlerinde kullanıldığı gibi cereyan geçirmediğinden izolasyon işlerinde de kullanılır.
Sert Mukavva : İsminden de anlaşıldığı gibi çok serttir. Bükülebilir. Fakat kırılmaz. Çanta imalinde, fihrist ve kartaj işlerinde kullanılır.
Sırt Mukavvası : Yumuşaktır, kitap sırtlarında kullanılır. 80-100’lük paketler halinde satılır, hesabıda paket üzerinden yapılır.
CİLT BEZLERİ
Kaliko Cilt Bezi : Kalikolar pamuk ipliğinden yapılan cilt bezleridir. Dayanıklı cilt yapımında kullanılır. İlk olarak 1825 de yapılmıştır. Suya karşı hassastır. Islaklık leke bırakır. Sudan etkilenmeyeni de yapılmıştır. İki yüzü de örülmüştür. Fakat örgü dışarıdan belli olmaz.
Vinleks Cilt Bezi : Ana maddesi PVC (POLY VİNLY CLORUR) dır. Yıkanabilir, dayanıklıdır. Çeşitli kalınlıkta yapılabilir.
Üzeri Yazıyabilir Bezler : Özel olarak ehliyet, nüfus cüzdanı, kimlik kartları için imal edilir.
Alkor : Taşıyıcıları iplik değil kağıttır. Ambalaj kağıtları üzerine PVC kaplanarak yapılır.
Suni Deri : Dosya, klasör, kitap cildi sümen işlerinde kullanılır. Ana maddesi PVC’ dir,
Diğer Bezler : Cilt kapağı olarak kullanılmayan tülbent, Paprolin bezlerde vardır. Bunlar daha çok harita onarımında şerit yerine forma sırtlarında kullanılır.
Deri Çeşitleri : Maroken, Sahtiyan, Domuz, Keçi, Koyun derileri cilt işlerinde en çok kullanılandır. Sayılanların ilk üçü en iyi ve dayanıklı olanıdır. Bunlar kimyasal işlemden sonra ciltlemede kullanılır. Koyun derisi ucuz, dayanıklı ve parlak olduğundan renklendirilerek kullanılır. Renklendirme de analin ve örtücü boya kullanılır. Örtücü boya derideki hataları giderir.
DİĞER MALZEMELER
Tül (Gaze): Ciltcilikte sırta konan ve formaların kendisine dikildiği veya zamklandığı seyrek elyaflı, fakat sağlam pamuklu bez.
Şiraze : Kitapların kafaya bağlandıkları yerin iki ucunda ibrişimden örülen ince şerit.
Kırnap : Ciltlemede kullanılan belirli uzunluktaki iplik.
Kola : Soğuk ve sıcak olarak iki şekilde yapılır. Hammaddesi nişastadır.
Jelatin : Kemikten imal edilen yapıştırıcıdır.
Çırış : Bitkisel bir yapıştırıcıdır.
Dekstrın : Mısırın 200 derecede kaynatılmasıyla elde edilen zarf ve pul arkalarında kullanılan çabuk kuruyan bir yapıştırıcıdır.
Selüloz : Duvar kağıtlarıyla afişlerin yapıştırılmasında kullanılır.
Plastik tutkal : Cilt işlerinde kullanılan 30 kg’lık bidonlar içerisinde satılan bir yapıştırıcıdır. Yapılacak işe göre az miktarda su katılır.
Cilt boyaları : keten, deri, pandizot kumaş ve benzeri cilt kapağı malzemeleri üzerine baskı yapmak için kullanılan, ışığa dayanıkla örtücü boyalardır.
Sıcak tutkal : Boncuk ve tabaka halinde satılır. Suda eritilerek kullanılır. Kitap kabını ve sırtını yapıştırmada kullanılır.
Sentetik Yapıştırıcılar : Ana maddeleri PVC’dir. Su ile yapılanları olduğu gibi aseton ve benzinden yapılanları da vardır. Bu yapıştırıcılar bir kere sürülünce bir daha su veya benzinle dahi çıkmaz.
Gummi Arabikum : Buna bizde “arap zamkı” denir. Az yapraklı defter, kitap işlerinde kullanılır.